Opa en oma waren meer dan 75 jaar samen. Ondanks kleine irritaties hebben ze nooit aan elkaar getwijfeld of hard onder elkaars aanwezigheid geleden. Over het geheim van hun liefde hoefde opa niet lang na te denken: ‘Nooit met een kwaaie kop naar bed gaan, da’s voor die ander niet leuk.’ Opa en ik scheelden zestig jaar. In evolutionair opzicht volledig verwaarloosbaar, maar qua beleving van de liefde leken we uit een verschillend universum te komen. Een heel leven lang bij dezelfde partner?
Er wordt veel geworsteld in de moderne paringsdans. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat ongeveer de helft van alle volwassenen het lastig vindt een relatie te krijgen of te houden. Het zal in Nederland niet veel anders zijn. Er zijn hier in ieder geval meer singles (zo’n 3 miljoen) en relatiebreuken dan ooit. In mijn stad Amsterdam is zo’n 40 procent van de volwassenen tussen 25 en 40 alleenstaand. Veelal leuke singles waarvan het merendeel een fijne relatie wil. Wat klopt hier niet?
Als je uitzoomt en de afgelopen vijf generaties in ogenschouw neemt wordt het patroon duidelijk: liefde is niet wat het was. Eeuwenlang was een liefdesrelatie niet de bezegeling van een diepe geestelijke connectie of stomende passie, maar een praktische afspraak. Zelfs familieleden hadden er iets over te zeggen. Je moet er niet aan denken? Ik ook niet, maar toch pakte zo’n instrumentele relatie vaak goed uit. Meer sociale bemoeienis en Moeder Natuur haar gang laten gaan is voor een relatie helemaal niet zo slecht. Als je verlegen of sociaal onhandig was zorgden anderen wel dat er toch iemand in je leven verscheen en, je zou het bijna vergeten, seks leidde meestal al snel tot een baby die om zorg en aandacht vroeg.
Onze voorouders werden min of meer gedwongen om er samen het beste van te maken. Misschien waren ze niet stapelverliefd, maar ze hielden heus van elkaar. Bovendien werden ze nauwelijks geplaagd door de vraag of hun liefdesleven niet grootser en meeslepender kon.
Inmiddels is er veel veranderd. De pil en vrouwenemancipatie hebben mannen en vrouwen (al dan niet hetero) in snel tempo onafhankelijk van elkaar gemaakt en ons beeld van liefde drastisch veranderd. Relaties zijn geen noodzaak of sociale verplichting meer, daarom laten we ons nu leiden door de hoeveelheid vlinders in de buik. Wederzijdse verliefdheid is een van de mooiste ervaringen van een mensenleven, maar de missie van moderne geliefden is er niet eenvoudiger op geworden:
Jij en ik – twee mensen met verschillende persoonlijkheden, achtergronden en verlangens – proberen elkaar vrijwillig zo lang als mogelijk te bevredigen op emotioneel, seksueel, geestelijk, vriendschappelijk en huishoudelijk niveau. Het liefst onder één dak, zonder pauzes en zonder seksuele inmenging van derden.
Een hachelijk project dat zelfs de meest stabiele, harmonieuze mensen met elkaar in conflict zal brengen en tot momenten van waanzin zal drijven. Het is geen rocket science: hoe tegenstrijdiger en uitgebreider de verwachtingen van de liefde, hoe lastiger het is een partner te vinden (en te houden) die daaraan kan voldoen. Dat is waarom daten zo’n tijdrovend proces is en waarom er meer singles en scheidingen zijn dan ooit. Mensen blijven bij elkaar zolang ze genoeg vlinders voelen.
Collectieve keuzestress
Waar twee generaties geleden liefde nog in een vissenkom ontstond, hengelen we tegenwoordig in de oceaan van het internet. Zelfs met een een flinke kater, donkere wallen en een druipneus kun je aandacht opeisen met een knap profielfotootje en pakkend tekstje. Je kunt 24/7 scrollen en swipen in de hoop de ideale match tegen het digitale lijf te lopen. Moderne technologie maakt het vinden van liefde in eerste instantie makkelijker. Vooral wanneer je al door de hoeveelheid dorpsgenoten en collega’s heen bent. Maar er is een nadeel.
Onderzoek laat zien: hoe meer daters te kiezen hebben, hoe minder ze er echt voor gaan. Een mensenbrein raakt overstuur als je het veel vrijheid en keuze geeft. Bij zeven, acht opties kun je de gevolgen van je keuze nog enigszins overzien, maar bij elke optie daarbovenop begint je brein te haperen. Je wordt bang de verkeerde keuze te maken en kiest niet, of kiest wel, maar krijgt alsnog spijt. En als jij het al gekozen hebt, dan is er een grote kans dat jouw tegenspeler aarzelt. Die heeft misschien nog twee scharrels, acht Tinder-matches en een ex in de wacht.
Moderne daters hebben keuzestress, en dat maakt ze extra oppervlakkig. Criteria als uiterlijk, lengte, opleiding of BMI worden op een datingsite belangrijker dan normaal. Logisch, want meer informatie heb je niet en je moet ergens de grens trekken. Een man kleiner dan 1.80 meter, met mbo-opleiding en wegtrekkende haargrens kreeg van mijn datende kennis Mira geen enkele kans. Op een datingsite althans. Haar huidige vriendje zou ze nooit hebben ontmoet als ze op zijn huidige Tinder-profieltje zou afgaan.
Botsende verlangens
Wat is de oplossing voor het perfectionisme en de keuzestress die de moderne dater verlamt? ‘Verwachtingen bijstellen’, zullen dating-deskundigen zeggen, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Als het gaat om de liefde willen we nou eenmaal de hoofdprijs. We zijn opgegroeid met sprookjes over de Ware en échte liefde en rusten niet voordat we Hem of Haar gevonden hebben.
De gelukkigen die elkaar gevonden hebben staat echter een volgende uitdaging te wachten. Als de verliefdheid wegebt, komen ze erachter dat ze nog steeds tegenstrijdige dingen in hun relatie zoeken: ze willen de veiligheid van een relatie, maar ook de spanning van een prille affaire. Ze willen dat hun partner transparant, afhankelijk en voorspelbaar is, maar ook autonoom, mysterieus en spannend. Ze willen een maatje bij wie ze tot rust komen, maar ook een minnaar die ze seksueel frustreert en tot ontlading brengt. Ze willen volledig zichzelf kunnen zijn, maar ook dat ze vurig begeerd en op een voetstuk geplaatst worden. We willen eigenlijk alles, behalve accepteren dat ons liefdesleven een compromis zal zijn. En daarom zoeken we graag nog even verder.
Een app als Tinder stimuleert daarom geen liefde, maar een neurotische zoektocht naar de ideale partner. En wie daarnaar zoekt, dwingt zichzelf om ook ideaal en fantastisch te zijn. Dat maakt onzeker, oppervlakkig en hartstikke nep. Het streven naar perfectie is de achilleshiel van echte liefde. Als je bezig bent met een checklist af te werken om de perfecte partner te vinden, sta je niet open voor je collega die ook best leuk en aantrekkelijk is, en met wie je het bovendien goed kunt vinden. Als je de imperfecties van jezelf en een ander niet accepteert, leidt de zoektocht naar liefde tot weinig meer dan een lege verslaving aan bevestiging en aandacht. Liefde ontstaat nooit door de muren van je ego te versterken, maar juist door de afbraak daarvan.
Laat ik voor mezelf spreken. Aan elke memorabele liefde ging een gênante of tenenkrommende gebeurtenis vooraf, soms een hele reeks. Zo brokkelden de maskers af en groeide de connectie. Kwetsbaarheid en ongemakkelijkheid zijn de noodzakelijke voorportalen van intimiteit. Of, in de poëtische woorden van zanger Leonard Cohen: ‘There is crack in everything, that’s where the light comes in.’ Pas als je ook elkaars lelijke kanten hebt gezien, en bereid bent die te omarmen, pas dan kan er intimiteit en vertrouwen ontstaan.
Voor romantische aandacht zijn status, looks en mooie kleren een pluspunt, maar voor échte liefde moet je gewoon met de billen bloot.
